Stadion Dziesięciolecia (oficjalna nazwa: Stadion Dziesięciolecia Manifestu Lipcowego) to wyjątkowy pomnik polskiego komunizmu. Budynek o cechach socrealizmu został uroczyście odsłonięty w święto PRL 22 lipca 1955 roku. Ideą budowy było stworzenie miejsca, w którym władze komunistyczne mogłyby bratać się ze społeczeństwem. Stadion stał się symbolem: miejscem spotkań ludzi. Przez kolejne lata odbywało się w nim wiele różnorodnych wydarzeń, głównie o charakterze sportowym. 6 września 2008 roku na stadionie odbył się finałowy mecz Red Bull X-Fighters Series. Na zakończenie imprezy Minister Sportu i Turystyki Mirosław Drzewiecki dokonał oficjalnego zamknięcia Stadionu Dziesięciolecia. Niedługo potem rozpoczęła się jego rozbiórka, a na miejscu ikonicznej budowli powstał Stadion Narodowy.
Wstępna koncepcja budowy nowego obiektu sportowego w Warszawie pojawiła się na początku lat pięćdziesiątych XX wieku. W 1953 roku Towarzystwo Architektów Polskich zorganizowało konkurs architektoniczny na stołeczny Stadion Olimpijski. Wygrał go zespół architektów: Jerzy Hryniewiecki, Zbigniew Ihnatowicz i Jerzy Sołtan, a za nimi uplasowali się Marek Lekam i Czesław Rajewski. Niedługo potem zapadła decyzja o powierzeniu Warszawie organizacji V Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów w 1955 roku, co znacznie przyspieszyło prace (główną areną wydarzenia miał stać się Stadion X-lecia). Prace budowlane rozpoczęto w sierpniu 1954 r. Z ruin warszawskich budynków zniszczonych podczas II wojny światowej wykonano zwieńczenie obiektu i nasyp pod przyszłe trybuny.
Widok ogólny stadionu z lat 60-tych XX wieku. Źródło: Architektura Zarząd Główny stowarzyszenia Architektów RP Wojskowy Instytut Geograficzny Warszawa
Projekt Jerzego Hryniewskiego inspirowany był architekturą Zakazanego Miasta w Pekinie. Teren, na którym zlokalizowany jest stadion, położony jest w województwie Kamionki, pomiędzy Saską Kępą a Starą Bragą. W okresie międzywojennym wchodziło w skład portu Braske. Ponadto jeszcze po wojnie na terenie przyszłego stadionu stała niewielka liczba drewnianej zabudowy na obrzeżach.
Stadion Dziesięciolecia był obiektem o charakterze olimpijskim. Na arenie znajdowało się pełnowymiarowe boisko do piłki nożnej, otoczone 8-torową bieżnią lekkoatletyczną o długości 400 metrów. Trybuny zewnętrzne ze stałymi drewnianymi siedziskami zgodnie z projektem pomieściły 71 008 osób, choć w czasie większych imprez masowych mieściły około 100 000 widzów. W sąsiedztwie stadionu znajdował się parking na 900 samochodów, boisko treningowe, mała hala treningowa, park rekreacyjny oraz nieistniejący dziś budynek dla dziennikarzy.
Po 11 miesiącach budowy – rekordu świata jak na obiekt tej wielkości – stadion został uroczyście otwarty w najważniejsze święto narodowe PRL, 22 lipca 1955 roku, w 11. rocznicę ogłoszenia PRL. Komitet Wyzwolenia Narodowego. Zbiegło się to także w czasie z V Światowym Festiwalem Młodzieży i Studentów. Po niezwykle wystawnej ceremonii w ludowym stylu odbyła się inauguracyjna impreza sportowa, której kulminacją był towarzyski mecz piłki nożnej pomiędzy przedstawicielami miast Warszawy i Katowic (wówczas Stalinnogrodu), który zakończył się wynikiem 1:2 na korzyść odwiedzających.
Stadion stał się stadionem reprezentacyjnym stolicy, przejmując tę rolę od Stadionu Wojska Polskiego w Warszawie. Do końca czasów komunizmu odbywały się w nim najważniejsze wydarzenia sportowe w kraju. Stadion Dziesięciolecia służył także celom kulturalnym i propagandowym. Organizowano tu koncerty, imprezy masowe, dożynki i ważne rocznice władz socjalistycznych w Polsce. W 1968 roku podczas Ogólnopolskich Dożynek Richard Civic podpalił się na trybunach w proteście przeciwko agresji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację. Jego śmierć upamiętnia tablica na fasadzie.
17 czerwca 1983 roku podczas swojej drugiej podróży apostolskiej do Polski Jan Paweł II odprawił na stadionie uroczystą Mszę św. Ostatni mecz reprezentacji narodowej w piłce nożnej w eliminacjach Mistrzostw Europy odbył się na stadionie 17 kwietnia 1983 roku. Od tego czasu ogromny obiekt niszczał, a jego remont lub przebudowę uznano za nieekonomiczną. W zamian za utrzymanie obiektu miasto wydzierżawiło stadion na cele komercyjne. Na jego koronie otwarto słynny „Jarmark Europe”, skupiający ponad 5000 handlarzy. Był to jeden z największych rynków na kontynencie.
Jarmark Europe działał do 30 września 2007 roku. Rok później rozpoczęto próbne palowanie, polegające na rozpoznaniu terenu, na którym miał stanąć nowy stadion, oraz przygotowaniu dokumentacji przetargowej. W miejscu Stadionu Dziesięciolecia w latach 2007-2011 powstał Nowy Stadion Narodowy, który był jednym ze stadionów Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej 2012, a od 2012 roku jest stadionem macierzystym reprezentacji Polski w piłce nożnej.
Ocalałe ruiny Stadionu Dziesięciolecia (w tym tunele, tablice pamiątkowe i Budynek Administracji) można zobaczyć podczas Zwiedzania Historycznego Stadionu Narodowego.
źródło: polskieradio24.pl, przegladsportowy.onet.pl
Przeczytaj także: Architektura w Polsce | Architektura PRL | miasto | data | Interesujące fakty | Warszawa
„Dożywotni biegacz. Pionier piwa. Guru micasica. Specjalny w popkulturze w ogóle”.
